O GALEGO NO SÉCULO XX |
A comezos do sécuo XX imos asistir a unha toma
de conciencia sobre o galego por parte de diversos colectivos que fixeron importantes
reivindicacións para que chegase a ser unha lingua normalizada a todos os niveis, e non
só no terreo literario. Entre eles destacaron: as Irmandades da Fala, a Xeración Nós e
o Seminario de Estudos Galegos.
As Irmandades da Fala
constitúense en 1916 sendo algúns dos seus líderes os irmáns Villar Ponte, Xoán
Vicente Viqueira, Losada Diéguez, Vicente Risco e Ramón Cabanillas. O seu ideario,
difundido pola publicación A Nosa Terra, contempla a defensa e a
rehabilitación do noso idioma, con presencia na escola e na administración. O galego
comezou a facerse habitual nos actos públicos ( académicos, políticos,
conferencias...).
A Xeración Nós, integrada
entre outros por Vicente Risco, Otero Pedrayo, Florentino Cuevillas e Alfonso Daniel
Rodríguez Castelao, conferiu á cultura galega unha altura intelectual que non tivera ata
entón. Estes homes, cunha rigorosa formación, realizaron un valiosísimo traballo de
estudio e fortalecemento da cultura galega, defendendo o uso da nosa lingua en calquera
ámbito, mesmo en eidos pouco cultivados ata ese momento, coma o ensaio científico, a
novela longa, etc.
Creado en 1923, o Seminario de
Estudos Galegos reunía a unha serie de universitarios que, baixo o maxisterio de Armando
Cotarelo Valledor, publicaron en galego un conxunto de traballos científicos sobre
Galicia. Dentro do Seminario creáronse seccións dedicadas a campos determinados como
xeografía, historia, arte, ciencias xurídicas, económicas...
Durante a Segunda República o
movemento político nacionalista galego acadou un considerable desenvolvemento, figurando
entre as súas reivindicacións a do recoñecemento para Galicia dos seus dereitos
idiomáticos. Este obxectivo logrouse cando en xuño de 1936 foi aprobado o Estatuto de
Autonomía de Galicia, que no seu artigo 40 establecía a oficialidade do galego. A Guerra
Civil paralizou todo o proceso e esta importante conquista legal tardaría moitos anos en
pórse en práctica.
A dictadura franquista supón
unha creba histórica e cultural en Galicia, iniciándose un duro período de represión
coñecido coma a longa noite de pedra. O galego sobrevive na clandestinidade,
gracias ó labor de asociacións culturais coma O Galo en Santiago de Compostela, O
Facho na Coruña, etc. No ano 1950, coa fundación da Editorial Galaxia
inicíase unha lenta recuperación das letras galegas.
Despois da morte de Franco e
como resultado da Constitución de 1978, Galicia acada un Estatuto de Autonomía, aprobado
o 21 de decembro de 1980, e no que se recoñece e lexitima de novo o galego como lingua
oficial en Galicia.