A definición tradicional di que son substantivos as palabras que serven para designar seres ou ideas. Desde o punto de vista funcional desempeñan a función de núcleo dun sintagma nominal.

            Morfoloxicamente a estructura dos substantivos e adxectivos é a mesma, xa que ambos están constituídos por un lexema, que é o elemento que porta o contido léxico da palabra ( o significado), e uns morfemas, dos cales uns son constitutivos ( xénero e número ) e outros facultativos ( sufixos e morfemas derivativos ).

            Estudiaremos agora estes morfemas constitutivos, o xénero e o número, aplicables tanto ó substantivo coma ó adxectivo.

            O galego diferencia dous xéneros: masculino e feminino, non existindo na nosa lingua substantivos neutros. Algúns substantivos presentan invariablemente un só xenero, e outros, os que designan ou nomean seres sexuados, admiten os dous xeneros.

            Dentro dos que admiten só un, que son normalmente os que se refiren a  seres non sexuados, o xénero obedece a razóns culturais de diversa orixe. Vexamos a continuación algunhas das particularidades que presenta o xénero dos substantivos e adxectivos en galego:

            1 – Son masculinos os nomes das letras: o a, o be, o eñe...

            2 – Teñen xénero masculino ( en oposición ó castelán ) os seguintes substantivos :   o berce ( en castelán la cuna ) , o cal ( la cal ), o cárcere ( la cárcel )  o costume ( la costumbre ), o couce ( la coz ), o cume ( la cima) ,o cuspe ( la saliva ) o dote ( la dote ), o fel ( la hiel ), o labor ( la labor), o legume ( la legumbre ) o leite ( la leche ), o lume ( la lumbre ), o mel ( la miel ), o nariz ( la nariz ),  o riso ( la risa ), o sorriso ( la sonrisa ),o sal ( la sal ), o sinal ( la señal ), o ubre ( la ubre ), o xiz ( la tiza )...

            3 – Son femininas as palabras rematadas en –axe : a friaxe, a linguaxe, a viaxe, a porcentaxe... Exceptúanse desta regra : o garaxe, o paxe e o traxe. A palabra personaxe  pode presentar os dous xéneros.

            4 – Son femininos polo xeral os substantivos que designan árbores froiteiras, pero non todos. Unha regra de utilidade é a seguinte: o xénero da árbore froiteira é sempre o mesmo có da froita que dá,  excepto a figueira que dá o figo ( árbore feminina, froito masculino ) e  o castiñeiro que dá a castaña ( árbore masculino, froito feminino ). Vexamos algúns exemplos:

            5 – Son femininas as palabras cultas de orixe grega que rematan en –se :  a análise, a crise, a eclipse, a énfase, a paréntese... Cómpre ter en conta que non todas as palabras que en castelán rematan en –is vano facer en galego en –e, hai unha serie de excepcións: gratis, chasis, oasis...

            6 – Teñen xénero feminino os seguintes substantivos ( en oposición ó castelán ) : a  árbore ( en castelán el árbol ), a arte ( el arte ), a cal/a canle ( el canal ), a calor ( el calor ), a cor/ a color ( el color ), a dor/ a dolor ( el dolor ), a orde (el orden ), a orixe ( el origen ), a pantasma ( el fantasma ), a ponte ( el puente ), a reuma ( el reúma ), a sentinela ( el centinela ), a suor ( el sudor )...

            Considerando agora os substantivos e adxectivos que admiten cambio de xénero, é importante coñecer as principais regras polas que se segue a formación do feminino:

            1 -  Os que presentan –o / -e para o masculino, cambian este por –a.
                            fillo/filla         mestre/mestra         neno/nena

            Os adxectivos en –e son normalmente invariables: suave, posible...

            2 – Os substantivos masculinos rematados en vocal tónica ou consoante distinta de –n forman o feminino engadindo –a :
                            avó/avoa         rapaz/rapaza         deus/deusa

            3 – Os masculinos rematados en –ón admiten o feminino en –ona ou -oa indistintamente:
                            león/leona ou leoa        patrón/patrona ou patroa

            4 – Os masculinos rematados en –án poden responder a dous tipos:
                        a) masculino –án / feminino –á
                                irmán/irmá         aldeán/aldeá         castelán/castelá
                        b) masculino –án / feminino –ana
                                folgazán/folgazana         gardián/gardiana         capitán/capitana

        Este apartado pode resultar conflictivo ás veces, xa que non é fácil saber que forma é a que corresponde a cada unha das palabras rematadas en –án no masculino. Seguen o tipo  a) as palabras patrimoniais, mentres que o b) é característico dos cultismos ou palabras que entraron na lingua mís recentemente.

            5 – Os adxectivos acabados en –ano forman o feminino en –ana :
                            humano/humana         urbano/urbana         cubano/cubana

            6 - Algúns substantivos que rematan en –e fan o feminino en –esa ou en –isa. Tamén poden facer o feminino en –isa algúns substantivos masculinos rematados en –a:
                            duque/duquesa         abade/abadesa         poeta/poetisa

            7 - Outros substantivos fan o feminino dunha forma irregular:
                            barón/baronesa         xudeu/xudía         can/cadela

            8 - Algúns substantivos que se refiren a seres sexuados presentan lexemas diferentes para o masculino e o feminino:
                            home/muller         cabalo/egua         xenro/nora

            9 - Hai susbstantivos que teñen a mesma forma para o masculino e o feminino, o único que cambia é o artigo:
                            o novelista / a novelista        o mártir / a mártir

            10 - Algúns substantivos aplicables a seres sexuados non presentan flexión de xénero, a mesma palabra serve para os dous sexos:
                            a víctima        a criatura

        O morfema de número marca a diferencia entre realidades singulares e múltiples. O que máis nos interesa é o xeito de formar o plural en galego, que segue unhas regras básicas:

                1 – Os substantivos rematados en vocal ou en –N forman o plural engadindo –S:
                            rei/reis         israelí/israelís         man/mans         atún/atúns

            2 – Os nomes rematados en consoante –R ou –Z engaden –ES ó singular:
                            calor/calores         muller/mulleres         rapaz/rapaces

            3 – As palabras agudas rematadas en –S engaden –ES:
                            revés/reveses         pontevedrés/pontevedreses

            4 – As palabras graves e esdrúxulas rematadas en –S e os nomes rematados en –X non varían en plural:
                            lapis         mércores         oasis         fax         tórax

            5 – As palabras rematadas en –L forman o plural conforme ás seguintes regras:
                        a)  Os monosílabos engaden –ES ó singular:
                                    sol/soles         pel/peles         mel/meles
                        b)  As palabras de máis dunha sílaba se son agudas perden o –L e engaden –IS :
                                    papel/papeis ; local/locais ; animal/animais ; baúl/baúis
        Se a palabra aguda remata en –IL, unicamente substitúe o –L por un –S: mandil/mandís ;  cadril/cadrís ; funil/funís
                        c)  As palabras graves rematadas en –L forman o plural engadindo -ES:
                                    dátil/dátiles ; fósil/fósiles ; túnel/túneles  ; cónsul/cónsules

            6 – Nas palabras compostas tamén temos que seguir pautas diferentes:
                        a)  Se a palabra composta leva os seus elementos completamente soldados, unidos, só se forma o plural do segundo elemento:
                                    Vacaloura/vacalouras; vagalume/vagalumes; paporroibo/paporroibos
                        b)  Cando os dous elementos se escriben separados, pluralízanse os dous termos:
                                    garda civil/gardas civís ; porco teixo/ porcos teixos
                        c)  As palabras unidas con preposición pluralizan só o primeiro elemento:
                                    pita do monte / pitas do monte ; cinto de seguridade/ cintos de seguridade

            7 – Os estranxeirismos e cultismos forman normalmente o pural engadindo –S:
                            club/ clubs ; test/tests ; boicot/boicots