O VERBO   

Xeneralidades

        -        No galego non hai tempos compostos con haber, polo que non se poden empregar formas como: *había calado ou *hemos feito ( calara, fixemos ).

        -        As primeiras e segundas persoas de plural do copretérito ( pretérito imperfecto de indicativo ), do pretérito de subxuntivo ( pretérito imperfecto ), do antepretérito ( pretérito pluscuamperfecto ) e do pospretérito ( condicional ) levan acentuación grave e non esdrúxula: cantabamos, sabiades, cantasemos, partirades, cantariamos... e non: *cantábamos, *sabíades, *cantásemos, *partírades, *cantaríamos... que son castelanismos.

        -        A segunda persoa de singular do pretérito de indicativo, remata sempre en –s : cantaches, colliches, deixaches...

        -        Os verbos rematados en –cer e –cir, excepto facer, dicir e derivados, son completamente regulares. Temos que evitar, polo tanto, formas como *traduxen, *conduxo, *obedezco... que son en realidade: traducín, conduciu, obedezo.

        -        Os verbos acabados en –uír son regulares en galego: inclúo, inclúe, inclúa... e non *incluio, *incluie e *incluia. Na primeira e segunda persoa do plural do copretérito levan unha diérese sobre o i, para sinalar que este forma sílaba por si mesmo e non ditongo: incluïamos, contribuïades.

        -        Os verbos en –aer, -oer, -aír, -oír introducen un – i - entre a raíz e a desinencia cando esta empeza por o ou por a: caio, caiamos, moio, oia...

Verbos con alternancia vocálica

        -        Algúns verbos cambian o e da raíz por un i en certas formas do presente de indicativo, en todo o presente de subxuntivo e na segunda persoa de singular do imperativo. Son estes: servir, sentir e derivados, seguir e derivados, mentir, desmentir, ferir, malferir...

            Pres. de indicativo: sirvo, serves, serve, servimos, servides, serven.
            Pres. de subxuntivo: sirva, sirvas sirva, sirvamos, sirvades, sirvan.
            Imperativo: sirve, servide.

        -        Outros verbos cambian o u da raíz en o na 2ª persoa de singular e na 3ª do plural do presente de indicativo. É o caso de acudir, bulir ( e rebulir), cubrir e derivados, cumprir ( ser preciso ), cuspir, durmir, engulir, fundir ( render ), fuxir, lucir e derivados, mulir, muxir, pulir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir ( e consumir ), tusir, ulir, urdir, xunguir, xurdir.

  
         Pres.de indicativo: subo, sobes, sobe, subimos, subides, soben.

MODELO DE CONXUGACIÓN DOS VERBOS REGULARES

INDICATIVO

1ª conx.

2ª conx. 3ª conx. 1ª conx. 2ª conx. 3ª conx.
ANDAR VARRER PARTIR ANDAR VARRER PARTIR

Presente

Copretérito

  ando
  andas
  anda
  andamos
  andades
  andan
  varro
  varres
  varre
  varremos
  varredes
  varren
  parto
  partes
  parte
  partimos
  partides
  parten
  andaba
  andabas
  andaba
  andabamos
  andabades
  andaban
  varría
  varrías
  varría
  varriamos
  varriades
  varrían
  partía
  partías
  partía
  partiamos
  partiades
  partían

Pretérito

Antepretérito

  andei
  andache
  andou
  andamos
  andastes
  andaron
  varrín
  varriches
  varreu
  varremos
  varrestes
  varreron
  partín
  partiches
  partiu
  partimos
  partistes
  partiron
  andara
  andaras
  andara
  andaramos
  andarades
  andaran
  varrera
  varreras
  varrera
  varreramos
  varrerades
  varreran
  partira
  partiras
  partira
  partiramos
  partirades
  partiran

Futuro

Pospretérito

  andarei
  andarás
  andará
  andaremos
  andaredes
  andarán
  varrerei
  varrerás
  varrerá
 
varreremos
  varreredes
  varrerán
  varrerei
  varrerás
  varrerá
  varreremos
  varreredes
  varrerán
  andaría
  andarías
  andaría
  andariamos
  andariades
  andarían
  varrería
  varrerías
  varrería

  varreriamos
  varreriades
  varrerían
  partiría
  partirías
  partiría
  partiriamos
  partiriades
  partirían

SUBXUNTIVO

Presente

Pretérito

  ande
  andes
  ande
  andemos
  andedes
  anden
  varra
  varras
  varra
  varramos
  varrades
  varran
  parta
  partas
  parta
  partamos
  partades
  partan
  andase
  andases
  andase
  andasemos
  andasedes
  andasen
  varrese
  varreses
  varrese
  varresemos
  varresedes
  varresen
  partise
  partises
  partise
  partisemos
  partisedes
  partisen

Futuro

  andar
  andares
  andar
  andarmos
  andardes
  andaren
  varrer
  varreres
  varrer
  varrermos
  varrerdes
  varreren
  partir
  partires
  partir
  partirmos
  partirdes
  partiren

 

IMPERATIVO

 
  anda

  andade
 
 
 
  varre
 
  varrede
 
 
 
  parte
 
  partide
 
 

INFINITIVO CONXUGADO

  andar
  andares
  andar
  andarmos
  andardes
  andaren
  varrer
  varreres
  varrer
  varrermos
  varrerdes
  varreren
  partir
  partires
  partir
  partirmos
  partirdes
  partiren

 

FORMAS NOMINAIS
Infinitivo Xerundio Participio
andar varrer partir andando varrendo partindo andado varrido partido


  
     As formas do futuro de subxuntivo coinciden nos verbos regulares coas do infinitivo conxugado. Este tempo, o futuro de subxuntivo, a penas ten usos xa no galego actual, sobre todo no na lingua oral, aínda que pervive na lingua escrita en linguaxes moi concretas, por exemplo a xurídica e a administrativa.

        O infinitivo ten dúas formas, unha invariable e impersoal e outra conxugada e persoal, con morfemas de número e persoa. O emprego desta segunda forma é voluntario, baseado normalmente en razóns de expresividade, e o seu emprego  está condicionado a unhas determinadas regras:

        1-   Cando o suxeito do infinitivo é diferente ó do verbo principal: con apurares un pouco, acabaremos antes.
        2-  Cando vai precedido de preposición ou locución prepositiva, teña ou non o mesmo suxeito có do verbo en forma persoal: antes de marchardes, pechade todo ben.
        3-  Cando, aínda tendo o mesmo suxeito có verbo principal, vai a unha distancia considerable para non deixar claro cal é o seu suxeito: quedaron durmidos, e sen poder ir de excursión, ó non oiren o espertador.

Verbos non reflexivos

      Hai moitos verbos que en castelán funcionan como pronominais, mentres que en galego non. Estes son algúns dos que non se deben empregar con pronome reflexivo: abrandar, adormecer, afrouxar, almorzar, apodrecer, apurar, atrasar, baixar, caer,  calar,  cargar, casar, cicatrizar, coller, comer, curar, deixar, demorar, desfondar, desinchar, dislocar, enfermar, escapar, escordar, esperar, espertar, estreitar, fracturar, inchar, incrementar, marchar, merendar, morrer, parar, quedar, rachar, rebentar, recordar, rir, romper, sentar, sorrir,  terminar, tropezar, xogar...

  
     Son polo tanto incorrectas expresións deste tipo:

                *Cainme no medio da rúa.

                *María casouse o sábado pasado.
                *O neno adormeceuse rapidamente.

        O correcto é:

                Caín no medio da rúa.
                María casou o sábado pasado.
  
             O neno adormeceu rapidamente.